۱۷ جولای روز جهانی ایموجی بود و به تازگی از این روز گذر کردیم؛ ایموجی‌ها در این روزها آنقدر محبوب شدند که بر اساس آنها عروسک‌ها و انیمیشن‌ها و طرح‌های لباس و موارد گوناگونی تولید می‌شود. آمار شرکت‌های دیتاماینینگ از اینکه چه ایموجی در بین کاربران بیشترین استفاده می‌شود به حال خوب و یا بد کاربران پی می‌برند (به عنوان مثال در سال کرونا زده گذشته ایموجی گریه بیشترین کاربرد را داشته است) و این موضوع حتی وارد زبان نوشتاری نسل امروزی شده است. آیا ایموجی‌ها می‌توانند رسما وارد دنیای نوشته‌های ما بشوند و در کنار علائم نگارشی در متون حضور پیدا کردند؟ چه‌قدر باید این زبان تصویری نسبتا جدید را جدی بگیریم؟
ایموجی مهمتر از چیزی است که فکر می‌کنیم
در سال ۲۰۱۵ بود که واژه نامه آکسفورد ایموجی اشک شوق را واژه سال انتخاب کرد و این مساله نشان داد که این زبان تصویری چقدر در زندگی ما رسوخ پیدا کرده است. جالب اینجاست که اهل فن نسبت به این انتخاب چندان شکایتی نداشتند و همگی در دنیای زبان شناسی فهمیده بودند که ایموجی‌ها به چه قدرتی رسیده‌اند. اما اصلا ایموجی چیست و چطور به این قدرت رسید؟ چقدر باید این زبان نسبتا جدید را جدی گرفت؟
عبارت ایموجی اقتباس شده از عبارتی ژاپنی است که در آن حرف E به معنی تصویر و Moji نیز به معنای حرف الفبا است؛ اولین نسخه از ایموجی‌های امروزی توسط یک کارمند مخابرات ژاپنی ساخته شدند و حالا تعدادشان به بیش از ۲۰۰ مورد می‌رسد.
انسان برای اینکه عواطف و احساسات خود را انتقال دهد یا شیوه‌های برقراری ارتباط جدیدی را خلق کند، همواره در پی ایجاد زبان یا نظامی نشانه‌شناختی و منحصر به فرد تلاش کرده است. در اواخر قرن بیستم و با گسترش اینترنت، زبان‌های جدیدی به وجود آمدند که در گپ و گفت اینترنتی از آنها استفاده می‌شد. ایموجی‌ها مشهورترین نمونه و «نماینده‌های زبان‌های ترسیمی» مطرح در ادبیات کلاسیک جهان در عصر حاضر هستند و روز به روز کامل‌تر شده‌اند. آنها استفاده از واژگان را تقلیل دادند؛ موضوعی که در زندگی عصر شتابدهی و سرعت کاملا حائز اهمیت است چرا که شما می‌توانید با ارسال یک شکلک به طرف خود بفهمانید که الان عصبانی یا خوشحال هستید. دلیل محبوبیت ایموجی در دنیا کاملا مشخص است، یک زبان تصویری فراگیر و سرعتی که در همه کره خاکی یکسان است و فهم آن کار پیچیده‌ای نیست. برخی از زبان‌شناسان ایموجی‌ها را نشانه‌های نگارشی نوین می‌پندارند.
ایموجی با فرهنگ رابطه مستقیم دارد
«فرزین سوری» مترجم ادبیات معتقد است که در زبان و فرهنگ انگلیسی توافق خیلی بیشتری در مورد معنی ایموجی‌ها دارد اما تاکید دارد که هنوز هم معنی دقیق هر ایموجی به طور یکسان در دنیا به توافق نظر نرسیده‌اند: «خرده فرهنگ‌هایی که ما به آن تعلق داریم این مساله را تعیین میکند و معنی ایموجی‌ها را شکل می دهند. به عنوان مثال بسیاری از افراد از ایموجی گل و گیاه برای حس دوستی بدون اینکه بخواهم قلب قرمزی به طرف اعطا کنند استفاده می‌کنند و مکالمه را حرفه‌ای پیش می‌برند؛ بدون آنکه شکل عاشقانه‌ای به خود بگیرد. این مساله یک توافق و فرهنگ عرفی است و هیچ‌کس هم دقیقا نمی‌داند برای اولین بار چه کسی این کار را کرده است.»
سوری تاکید دارد که استفاده از این صورتک‌ها در هر پلتفرم جایگاه خودش را دارد: «مثلا در شبکه اجتماعی توییتر استفاده از ایموجی غم برای همدردی چندان مرسوم نیست اما همین مساله در اینستاگرام کاملا عرف است. همچنین استفاده از ایموجی در نسل‌ها هم متفاوت است و برای هر نسل معنی خودش را دارد.»
ایموجی در نوشتار نسل جدید
این مترجم معتقد است که موضوع استفاده از ایموجی در ادبیات کودکان بیشتر دیده می‌شود: «کودکان با تصویر سازی بیشتری در کتاب‌های خود آشنا می‌شوند و از همین رو با فرمت کلاسیک نوشتن هم آشنایی ندارند و مرزها را می‌شکنند. همانطور که پلتفرم انتشار کتاب مدرن شده، نحوه نوشتن هم برایشان مدرن شده و زمانی که به جای کاغذ و قلم پای کیبرد و برنامه Word هستند، ناخودآگاه از این قابلیت استفاده می‌کنند. این مساله یک امکان جدید را برایشان باز میکند و از آنجاییکه بچه‌ها کمتر محافظه‌کار هستند و نگرانی ندارند این کار را می‌کنند.»
او می‌گوید تاکید روی زبان در بسیاری از زبان‌ها وجود دارد: «در جایی مثل زبان فارسی عملا زبان با فرهنگ و مسائل ملی گرایی ادغام شده و سنت شکنی در آن یعنی در افتادن با فرهنگ و تاریخ و تمدن. بچه‌ها به این چیزها فکر نمی‌کنند و خودشان را رها از این مساله می‌دانند و از همین رو در حال تغییر زبان هستند و احتمالا این تغییر زبان باقی بماند.»
«یاسمن نوری» کارشناس زبان‌شناسی در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید که ایموجی‌ها به داخل نوشتار نسل Z ورود کردند: «در مسابقات داستان نویسی و قصه نویسی مختلفی که کودکان شرکت کردند حضور داشتم و شاهد این بودم که بچه‌ها از ایموجی در قصه‌های خود استفاده می‌کنند. آنها ایموجی را در کنار دیگر علائم نگارشی و داستانی که تعریف می‌کردند به کار می‌بردند و از این صورتک‌ها طوری استفاده می‌کردند که حس داستان به روش جالبی منتقل می‌شد، شاید این مساله با مساله توصیف در سبک‌های ادبی قدیمی و یا حتی مدرن‌تر همخوانی نداشته باشد اما دقیقا یک نوع مینیمال خاص است که ناگهان وارد دستور زبان این نسل شده است.»
ایموجی همان زبان بدن است
نوری استفاده از ایموجی‌ها را یک نوع استفاده از زبان بدن در حالت مجازی می‌داند و آن را یک نوع برقراری ارتباط صمیمانه می‌داند که نسل جدید به وسیله آن با مخاطب خود ارتباط برقرار میکند: «نسل Z در ویدیوسازی هم کاملا رویکردی متفاوت با ما دارد، آنها پیش از این MEME را به عنوان یک پدیده اینترنتی ساختند و حالا با ایموجی می‌نویسند، جلوی این موارد را نمی‌توان گرفت و این تغییرات چه بخواهیم و چه نخواهیم در زبان ما هم رخ خواهد داد همانطور که در فرهنگ ما به وسیله MEMEها رخ داده است.»
نوری باور دارد که انسان در زمانی که نمی‌تواند گفتار کلامی پیش ببرد از حالات چهره به عنوان شیوه‌ای ارتباطی استفاده میکند و با زبان ایما و اشاره صحبت میکند: «ایموجی ها هم دقیقا همین کار را انجام می‌دهند اما در بستر فضای مجازی.» او تاکید دارد که حروف تصویرنگارانه همیشه در تاریخ و در بین تمدن‌های بشری وجود داشته و حالا سر و شکل آن عوض شده است: «عصر اینترنت بشریت را بیشتر به سمت نوشتن سوق داده تا صحبت کردن و نگارش در این حالت باید روشی سریع داشته باشد؛ چه روشی سریع‌تر از گذاشتن چند ایموجی برای گفتن چندین احساسات پشت سر هم وجود دارد؟»
ایموجی برای همه دنیاست
او در پایان صحبت‌های خود تاکید میکند که این سبک جدید نگارش به این معنا نیست که مردم از خواندن متون به شکل قدیمی دست کشیده‌اند بلکه استفاده از ایموجی را صرفا به خاطر ارتباط سریع و کارآمد پیش گرفتند: «تکمیل شدن ایموجی ها و گستردگی آنها برای همه نژادها و جنسیت‌ها و… نشان می‌دهد که مردم جهان برایشان مهم است که ایموجی را با شکل و جنسیت خودشان به اشتراک بگذارند و حرف‌هایشان را درست منتقل کنند. یک مرد سیاهپوست دوست دارد با ایموجی «بزن قدش» سیاهپوستان این کار را بکند تا زبانش دقیقا زبان خودش باشد.»
»نوشتن به معنای اشتراک گذاری و تمایل به اشتراک گذاری چیزها بخشی از انسان بودن است»، این جمله از پائولو کوئیلو است و باید بدانیم که با ایموجی بیشتر از همیشه در حال به اشتراک گذاشتن احساسات خود هستیم. لئونارد بلوم فیلد زبان شناس نیز می‌گوید که نوشتن، زبان نیست؛ بلکه صرفا راهی برای ثبت زبان به وسیله علائم قابل دیدن است.» نوشتن و نگارش با ایموجی محصولی از عصر اینترنت است که در آن سبک‌های مختلف نگارش دیداری و شنیداری به همراه حروف الفبایی و غیر الفبایی استفاده می‌شود. ایموجی یک زبان مشترک در دنیاست که قطعا تاثیراتش به مرور در نوشته‌هایمان و گپ و گفت‌های مجازی‌مان بیشتر و بیشتر خواهد شد. هرچند نظریاتی هم وجود دارد که ایموجی یک علاقه گذرا است و ممکن است به زودی به چیزی که به گذشته تعلق دارد تبدیل شوند. این را زمان مشخص میکند.
